به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، شاید پس از «پایان تاریخ و آخرین انسان» بتوان مهم‌ترین اثر فرانسیس فوکویاما را کتاب «هویت» دانست. در اهمیت این کتاب همین بس که فوکویاما خود در همان ابتدا تاکید می‌کند اگر ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا نمی‌شد، شاید این کتاب هم نوشته نمی‌شد. این نویسنده ژاپنی‌الاصل با این حال اشاره می‌کند که لیبرال‌دموکراسی پس از سال 2000 افول را آغاز کرده است. او یک خطر فعلی در آمریکا را سیاست هویتی می‌داند که ترامپ درحال ترویج کردن آن است. او در این کتاب تلاش کرده همزمان دو خلأ لیبرال‌دموکراسی یعنی سیاست هویت و عدالت اجتماعی را رفو کند.
فوکویاما به چپ‌ها توصیه کرده به‌جای اقلیت‌های قومی، مذهبی و جنسی، بر هویت‌های کلان‌تر مثل کارگران و مباحث برابری‌خواهانه تمرکز کند. او از سوی دیگر پیشنهاد کرده به‌جای هویت سفیدپوستی که ترامپ معرفی می‌کند، یک هویت جامع تعریف شود تا همه حتی مهاجران و اقلیت‌های نژادی نیز در آن جای بگیرند. مرگ جورج فلوید سیاه‌پوست در آمریکا و اعتراضات گسترده پس از آن نشان داد که سیاست هویتی در آمریکا درحال عمیق شدن است و ناتوانی لیبرال‌دموکراسی در مهار آن، درگیری‌های بی‌سابقه‌ای را رقم زده است. درباره این اعتراضات و بستر آن با رحمن قهرمانپور، مترجم کتاب هویت گفتوگو کردیم. متن این گفتوگو را در ادامه می‌خوانید.
محورهای مهم گفت وگو به این شرح است:
* قبل از فوکویاما، استادش هانتینگتون در سال 1999 در کتاب «ما کیستیم» هشدار داد که هویت آمریکایی در معرض تهدید است و اگر این وضع ادامه پیدا کند، چه‌بسا آمریکا هم مثل شوروی دچار فروپاشی شود.
* فوکویاما معتقد است که هویت آمریکایی به‌واسطه ضعف کارآمدی نظام لیبرال‌دموکراسی تهدید شده است. او می‌گوید توزیع ثروت در آمریکا برخلاف آنچه لیبرال‌دموکراسی و جهانی شدن وعده داده بود، نابرابر شده و شکاف طبقاتی و درآمدی در 20 سال گذشته بیشتر شده است.
* واقعیت این است که علاوه‌بر مسائل اقتصادی، مسائل اجتماعی هم به سیاست هویت در جامعه آمریکا دامن زده است. ما امروز در موضوع سیاه‌ها هر دو بعد داستان را می‌بینیم؛ یعنی هم بعد اقتصادی و هم اجتماعی را.
* سفیدپوستانی که به ترامپ رای دادند می‌گویند آمریکا برای سفیدپوستان و نژاد آنگلوساکسون است، درحالی‌که آسیایی‌ها، مهاجران و آفریقایی‌تباران در آمریکا همه‌کاره و در عمل سفیدپوست‌ها اقلیت شده‌اند.
* ترامپ فهمید که موج هویت‌خواهی در آمریکا وجود دارد و با یک کمپین خوب سوار بر این موج شد و الان درحال تشدید این مساله است. آوردن ارتش به خیابان‌ها، حمایت از گروه‌های راست‌گرای افراطی و... در جامعه ایالات متحده نشانه‌هایی از تشدید مساله هویت یا سیاست هویت است.
* تکه‌تکه کردن هویت فراگیر باعث می‌شود مساله هویت دوباره به کانون دعواهای سیاسی برگردد. وقتی فوکویاما از بازگشت به سوسیالیسم می‌گوید، منظورش این نیست که طرفدار سوسیالیسم است.
* فوکویاما دنبال ترمیم لیبرال‌دموکراسی است و هدفش اصلا این نیست که از چپ‌ها حمایت کند. به این معنا می‌شود چنین تفسیر کرد که او می‌خواهد از چپ‌ها استفاده ابزاری کند.
* فوکویاما نسبت به افول یا زوال لیبرال‌دموکراسی اخطار می‌دهد. منظور او این است که اگر لیبرال‌دموکراسی‌ها از ژاپن تا ایتالیا، یونان، بریتانیا و... نتوانند این شکاف‌ها را ترمیم کنند، آن‌وقت از مرحله زوال ممکن است به مرحله بحران برسند.
* افول لیبرال‌دموکراسی ابتدا در داخل آمریکا بوده و به تبع آن جریان‌هایی در آمریکا شکل گرفته که معتقدند ضرورتی ندارد آمریکا این‌قدر پول در خاورمیانه خرج کند یا ترامپ می‌گوید حتی نیازی نیست برای ناتو و شرکای اروپایی‌اش پول خرج کند.
* جامعه جهانی فهمید که ناسیونالیسم می‌تواند خطرناک باشد، بنابراین به لیبرال‌دموکراسی روی آورد. حالا بعد از چند دهه مشخص شده که لیبرال‌دموکراسی هم نمی‌تواند به همه وعده‌هایش عمل کند. ناسیونالیست‌ها از این خلأ استفاده و بازگشت به ناسیونالیسم را تنها راه چاره معرفی کردند.
* الان لیبرال‌دموکراسی‌ها به وضعیتی رسیده‌اند که توان مخفی نگه‌داشتن تعارضات را ندارند، یعنی نمی‌توانند جلوی نیروهای ناسیونالیست و راست افراطی بایستند.
* ناسیونالیست‌ها در آمریکا می‌گویند آمریکا برای سفیدپوست‌هاست، حالا شما بگویید یک سهمی از ثروت آمریکا را شما ببرید و ساکت شوید یا کنار بکشید. اما او می‌گوید نه‌تنها این حق من است بلکه حق دارم سیاه‌پوستان را هم بیرون کنم.
* در جاهای مختلف در خاورمیانه هم ناسیونالیست‌ها را می‌بینید که می‌کوشند خودشان را بازسازی کنند. همه‌جا نیروهای ناسیونالیست درحال بالا کشیدن خود هستند و می‌روند که به یک رقیب جدی برای دیگران تبدیل شوند.
مشروح گقت وگوی صادق امامی، دبیرگروه بین‌الملل روزنامه «فرهیختگان» با رحمن قهرمانپور را از اینجا بخوانید.